Nhưng thanh gươm thần chiến tranh rực cháy Trước người, và thơ, cũng phải tiêu tan. Qua sự chết và muôn trùng tàn hại Người hiên ngang tiến vào cõi huy hoàng Cho hậu thế muôn đời nhớ mãi Đến tận ngày trời đất tan hoang. Giờ cánh chung người hồi sinh thức dậy CÂU 1. LẬP BẢNG THỐNG KÊ CÁC TÁC PHẨM THƠ HIỆN ĐẠI ĐĂ HỌC TRONG SÁCH NGỮ VĂN 9 CẢ HAI TẬP THEO MẪU DƯỚI ĐÂY: CÂU 2. CÁC TÁC PHÂM THƠ THỐNG KÊ Ở TRÊN ĐỀU LÀ THƠ VIỆT NAM TỪ SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945. EM HÃY GHI LẠI TÊN CÁC BÀI THƠ THEO TỪNG GIAI ĐOẠN DƯỚI ĐÂY: A GIAI ĐOẠN KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP 1 KHBD Khoa học tự nhiên 6 sách Cánh diều (Cả năm) 1 Tháng Tám, 2022 Học tập. Giáo án Khoa học tự nhiên 6 sách Cánh diều mang tới các tiết dạy trong cả năm học 2022 - 2023 của 3 phần Hóa học, Vật lí, Sinh học. Qua đó, giúp thầy cô tham khảo, nhanh chóng xây dựng kế hoạch dạy Bài tham luận học tập và làm theo lời Bác của giáo viên. 1. Nội dung cơ bản về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. - Về tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống những quan điểm sâu sắc và toàn diện về những vấn đề cơ bản của cách 1 Nguyễn Du -Thanh Hiên Thi Tập Dương Anh Sơn www.vietnamvanhien.net Dương Anh Sơn Chuyển Lục Bát 阮攸 NGUYỄN-DU THANH-HIÊN THI-TẬP 清軒詩集 清軒前後集 1786 - 1802 MƯỜI NĂM GIÓ BỤI QUÊ XA (1786-1795) (Từ bài 1 đến bài 60) "Thập tải phong trần khứ quốc xa, bsNVv. Thanh Hiên thi tập From Wikipedia, the free encyclopedia Thanh Hiên thi tập 清軒詩集, Tập thơ Thanh Hiên là tập thơ chữ Hán đầu tiên của Nguyễn Du 阮攸; 1765–1820, tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên. Theo Văn học 11 tập I thì thi tập này được ông viết vào những năm trước 1802, để nói lên tình cảnh, tâm sự của mình trong hoàn cảnh lênh đênh, lưu lạc hoặc trong thời gian ẩn náu ở quê nhà, lúc gia đình đã sa sút theo đà sụp đổ của chế độ Lê - Trịnh.[1] Thanh Hiên thi tập là tập thơ chữ Hán nổi tiếng đầu tiên của Nguyễn Du. Tập thơ này Nguyễn Du làm trong thời kỳ còn hàn vi và có thể phân chia ra làm ba giai đoạn 1. Mười năm gió bụi 1786-1795 là thời gian ông lẩn trốn ở Quỳnh Côi. 2. Dưới chân núi Hồng 1796-1802, về ẩn ở quê nhà. 3. Làm quan ở Bắc Hà 1802-1804. Thanh Hiên thi tập là tập thơ chữ Hán nổi tiếng đầu tiên của Nguyễn Du. Tập thơ này Nguyễn Du làm trong thời kỳ còn hàn vi và có thể phân chia ra làm ba giai đoạn 1. Mười năm gió bụi 1786-1795 là thời gian ông lẩn trốn ở Quỳnh Côi. 2. Dưới chân núi Hồng 1796-1802, về ẩn ở quê nhà. 3. Làm quan ở Bắc Hà 1802-1804. Khác với tập thơ Bắc hành tạp lục đây là những bài thơ viết về cảm nghĩ của nhà thơ Nguyễn Du với những cảnh vật thiên nhiên, địa phận ông đi ngang qua, về nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, phần Thanh Hiên thi tập nói về chính cá nhân ông và những tình cảm của ông trong hoàn cảnh đương thời. Nội Dung Tập thơ Mười năm gió bụi nằm trong Tập thơ lớn được nguyễn Du sáng tác vào khoảng thời gian từ 1786-1795 đây là thời kì ông lẩn trốn ở Quỳnh Côi. 山居漫興 南去長安千里餘， 群峰深處野人居。 柴門晝靜山雲閉， 藥圃春寒隴竹疏。 一片鄉心蟾影下， 經年別淚雁聲初。 故鄉弟妹音耗絕， 不見平安一紙書。 Sơn cư mạn hứng Nam khứ Trường An thiên lý dư, Quần phong thâm xứ dã nhân cư. Sài môn trú tĩnh sơn vân bế, Dược phố xuân hàn lũng trúc sơ. Nhất phiến hương tâm thiềm ảnh hạ, Kinh niên biệt lệ nhạn thanh sơ. Cố hương đệ muội âm hao tuyệt, Bất kiến bình an nhất chỉ thư. Dịch nghĩa Cách Trường An nghìn dặm về phía nam, Có một người quê mùa ở trong núi sâu. Ban ngày yên tĩnh, mây núi che kín cổng tre. Mùa xuân lạnh, hành trúc quanh vườn thuốc trông thưa thớt. Thơ thẩn dưới bóng trăng, lòng nhớ quê hương. Tiếng nhạn đầu mùa khơi thêm dòng lệ biệt ly từ bao năm. Em trai em gái ở nơi quê nhà, bấy lâu bặt hắn tin tức, Không nhận được lá thư nào nói cho biết có bình yên hay không? 不寐 不寐聽寒更， 寒更不肯盡。 關山引夢長， 砧杵催寒近。 廢灶聚蝦蟆， 深堂出蚯蚓。 暗誦天問章， 天高何處問？ Bất mị Bất mị thính hàn canh, Hàn canh bất khẳng tận. Quan san dẫn mộng trường, Châm chử thôi hàn cận. Phế táo tụ hà ma, Thâm đường xuất khâu dận. Ám tụng “Thiên vấn” chương, Thiên cao hà xứ vấn? Dịch nghĩa Không ngủ nằm nghe tiếng trống canh trong đêm lạnh. Trong đêm lạnh, trống canh điểm không thôi. Quan san làm giấc mộng dài thêm, Tiếng chày nện vải càng giục hơi lạnh đến gần. Cóc nhái tụ họp quanh bếp, Giun từ góc sâu trong nhà bò ra. Thầm đọc bài ca hỏi trời, Trời cao, biết đâu mà hỏi? 幽居其一 桃花桃葉落紛紛， 門掩斜扉一院貧。 住久頓忘身是客， 年深更覺老隨身。 異鄉養拙初防俗， 亂世全生久畏人。 流落白頭成底事， 西風吹倒小烏巾。 U cư kỳ 1 Đào hoa, đào diệp lạc phân phân, Môn yểm tà phi nhất viện bần. Trú cửu đốn vong thân thị khách, Niên thâm cánh giác lão tuỳ thân. Dị hương dưỡng chuyết sơ phòng tục, Loạn thế toàn sinh cửu uý nhân. Lưu lạc bạch đầu thành để sự, Tây phong xuy đảo tiểu ô cân. Dịch nghĩa Hoa đào, lá đào rụng lả tả. Cánh cổng xiêu vẹo, mái nhà bần bạc. Trú ngụ ở đây lâu ngày, quên bẵng mình là khách, Trải qua nhiều năm tháng, biết tuổi già đã đến rồi! Ở nơi đất khách quê người, đành giả vụng, đề phòng động đến kẻ tục, Sống buổi loạn lạc, muốn giữ toàn tính mệnh, thấy ai cũng sợ. Xiêu giạt đến bạc đầu mà nào được việc gì đâu! Ngọn gió tây thổi rơi chiếc khăn đen nhỏ! 幽居其二 十載風塵去國賒， 蕭蕭白髮寄人家。 長途日暮新遊少， 一室春寒舊病多。 壞壁月明蟠蜥蜴， 荒池水涸出蝦蟆。 行人莫誦登樓賦， 強半春光在海涯。 U cư kỳ 2 Thập tải phong trần khứ quốc xa, Tiêu tiêu bạch phát ký nhân gia. Trường đồ nhật mộ tân du thiểu, Nhất thất xuân hàn cựu bệnh đa. Hoại bích nguyệt minh bàn tích dịch, Hoang trì thuỷ hạc xuất hà ma. Hành nhân mạc tụng “Đăng lâu phú”, Cưỡng bán xuân quang tại hải nha nhai. Dịch nghĩa Bỏ quê hương đi suốt mười năm trong gió bụi, Đầu bạc lốm đốm, còn phải ăn nhờ ở đậu, Cảnh hiện nay của ta là cảnh đường đi còn dài mà trời đã về chiều, lại không tìm ra bạn mới! Giữa mùa xuân, nhà lạnh ngắt, bệnh cũ tái phát. Dưới ánh trăng, thạch sùng leo trên vách nát. Chiếc ao hoang, nước cạn khô, chỉ còn thấy ếch nhái. Ai xa quê hương chớ đọc bài phú Đăng lâu. Quá nửa đời người, ta còn ở nơi chân trời góc biển. 自嘆其一 生未成名身已衰， 蕭蕭白髮暮風吹。 性成鶴脛何容斷？ 命等鴻毛不自知。 天地與人屯骨相， 春秋還汝老鬚眉。 斷蓬一片西風急， 畢竟飄零何處歸？ Tự thán kỳ 1 Sinh vị thành danh nhân dĩ suy, Tiêu tiêu bạch phát mộ phong xuy. Tính thành hạc hĩnh hà dung đoạn? Mệnh đẳng hồng mao bất tự tri. Thiên địa dữ nhân truân cốt tướng, Xuân thu hoàn nhữ lão tu mi. Đoạn bồng nhất phiến tây phong cấp, Tất cánh phiêu linh hà xứ quy? Dịch nghĩa Chưa làm nên danh vọng gì, mình đã suy yếu, Mái tóc cũng lốm đốm bạc, phất phơ trước ngọn gió chiều. Tính ta vẫn không thay đổi, giống như chân chim hạc, có thể cắt ngắn được sao ? Mệnh ta thì nhẹ tựa lông hồng, mà nào ta có biết! Trời đất phú cho anh bộ mày râu bạc trắng, Mùa xuân, mùa thu qua đi lại khiến ta thêm nhiều râu tóc. Thân nay như ngọn cỏ bồng lìa gốc, trước luồng gió tây thổi mạnh, Không biết cuối cùng sẽ giạt đến chốn nào ? 自嘆其二 三十行庚六尺身， 聰明穿鑿損天真。 本無文字能憎命， 何事乾坤錯妒人。 書劍無成生計促， 春秋代序白頭新。 何能落髮歸林去， 臥聽松風響半雲。 Tự thán kỳ 2 Tam thập hành canh lục xích thân, Thông minh xuyên tạc tổn thiên chân. Bản vô năng tự năng tăng mệmh, Hà sự càn khôn thác đố nhân? Thư kiếm vô thành sinh kế xúc, Xuân thu đại tự bạch đầu tân. Hà năng lạc phát quy lâm khứ, Ngoạ thính tùng phong hưởng bán vân! Dịch nghĩa Tấm thân sáu thước, tuổi đã ba mươi. Vì thông minh xuyên tạc mà hại đến thiên chân. Vốn chẳng có văn chương nào ghét số mệnh, Làm sao trời đất lại ghét lầm người? Văn võ không thành sinh kế quẫn bách. Hết xuân lại thu, đầu cứ bạc thêm. Ước gì có thể gọt tóc vào rừng, Nằm nghe tiếng thông reo lưng chừng mây! 不寐 不寐聽寒更， 寒更不肯盡。 關山引夢長， 砧杵催寒近。 廢灶聚蝦蟆， 深堂出蚯蚓。 暗誦天問章， 天高何處問？ Bất mị Bất mị thính hàn canh, Hàn canh bất khẳng tận. Quan san dẫn mộng trường, Châm chử thôi hàn cận. Phế táo tụ hà ma, Thâm đường xuất khâu dận. Ám tụng “Thiên vấn” chương, Thiên cao hà xứ vấn? Dịch nghĩa Không ngủ nằm nghe tiếng trống canh trong đêm lạnh. Trong đêm lạnh, trống canh điểm không thôi. Quan san làm giấc mộng dài thêm, Tiếng chày nện vải càng giục hơi lạnh đến gần. Cóc nhái tụ họp quanh bếp, Giun từ góc sâu trong nhà bò ra. Thầm đọc bài ca hỏi trời, Trời cao, biết đâu mà hỏi? 元夜空庭月滿天， 依依不改舊嬋娟。 一天春興誰家落， 萬里瓊州此夜圓。 鴻嶺無家兄弟散， 白頭多恨歲時遷。 窮途憐汝遙相見， 海角天涯三十年。 Quỳnh Hải nguyên tiêu Nguyên dạ không đình nguyệt mãn thiên, Y y bất cải cựu thuyền quyên. Nhất thiên xuân hứng, thuỳ gia lạc, Vạn lý Quỳnh Châu thử dạ viên. Hồng Lĩnh vô gia huynh đệ tán, Bạch đầu đa hận tuế thì thiên. Cùng đồ liên nhữ dao tương kiến, Hải giác thiên nhai tam thập niên. Dịch nghĩa Đêm rằm tháng giêng, sân vắng, trăng sáng đầy trời. Vầng trăng vẫn đẹp như xưa, không hề thay đổi. Chẳng biết nhà ai được hưởng thú vui xuân đêm nay Ở đất Quỳnh Châu ngoài muôn dặm này? Còn ta thì ở quê hương Hồng Lĩnh, chẳng còn nhà cửa, anh em cũng đều tan tác cả. Đầu đã bạc, càng giận cho ngày tháng trôi mau. Cảm động biết bao, giữa lúc cùng đường, tuổi đã ba mươi, Đang ở nơi chân trời góc biển, mà trăng vẫn từ xa đến với ta. Quỳnh Hải tức Quỳnh Châu thuộc trấn Sơn Nam xưa, nay là huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình, quê vợ của Nguyễn Du. Năm 1786, sau khi Nguyễn Khản thất lộc, Nguyễn Du lánh nạn về Quỳnh Côi ở nhà anh vơ là Đoàn Nguyễn Tuấn ở xã Hải An lúc này Lê Chiêu Thống chưa chạy sang Trung Quốc. 春日偶興 患氣經時戶不開， 逡巡寒暑故相催。 他鄉人與去年別， 瓊海春從何處來。 南浦傷心看綠草， 東皇生意漏寒梅。 鄰翁奔走村前廟， 斗酒雙柑醉不回。 Xuân nhật ngẫu hứng Hoạn khí kinh thì hộ bất khai, Thuân tuần hàn thử cố tương thôi. Tha hương nhân dữ khứ niên biệt, Quỳnh Hải xuân tòng hà xứ lai ? Nam phố thương tâm khan lục thảo, Đông hoàng sinh ý lậu hàn mai. Lân ông bôn tẩu thôn thiền miếu, Đấu tửu song cam tuý bất hồi. Dịch nghĩa Bấy lâu khí trời xấu, cửa đóng kín, Quanh quẩn hết mùa nực lại đến mùa rét. Ta thì phải giã từ năm cũ ở đất khách quê người? Chẳng hay xuân từ đâu đến Quỳnh Hải, Đau lòng nhìn bãi cỏ xanh bên bờ nam, Và thấy chúa xuân để lộ sinh ý trên cánh hoa mai lạnh. Có ông già hàng xóm, tay cầm nậm rượu và hai quả cam đi về phía miếu đầu thôn, Chắc là đang say, không thấy trở về. 春日偶興 患氣經時戶不開， 逡巡寒暑故相催。 他鄉人與去年別， 瓊海春從何處來。 南浦傷心看綠草， 東皇生意漏寒梅。 鄰翁奔走村前廟， 斗酒雙柑醉不回。 Xuân nhật ngẫu hứng Hoạn khí kinh thì hộ bất khai, Thuân tuần hàn thử cố tương thôi. Tha hương nhân dữ khứ niên biệt, Quỳnh Hải xuân tòng hà xứ lai ? Nam phố thương tâm khan lục thảo, Đông hoàng sinh ý lậu hàn mai. Lân ông bôn tẩu thôn thiền miếu, Đấu tửu song cam tuý bất hồi. Dịch nghĩa Bấy lâu khí trời xấu, cửa đóng kín, Quanh quẩn hết mùa nực lại đến mùa rét. Ta thì phải giã từ năm cũ ở đất khách quê người? Chẳng hay xuân từ đâu đến Quỳnh Hải, Đau lòng nhìn bãi cỏ xanh bên bờ nam, Và thấy chúa xuân để lộ sinh ý trên cánh hoa mai lạnh. Có ông già hàng xóm, tay cầm nậm rượu và hai quả cam đi về phía miếu đầu thôn, Chắc là đang say, không thấy trở về. 乞食 嶒崚長劍倚青天， 輾轉泥塗三十年。 文字何曾為我用， 饑寒不覺受人憐。 Khất thực Tằng lăng trường kiếm ỷ thanh thiên, Triển chuyển nê đồ tam thập niên. Văn tự hà tằng vi ngã dụng ? Cơ hàn bất giác thụ nhân liên! Dịch nghĩa Tựa kiếm dài, ngạo nghễ nhìn trời xanh, Lăn lộn trong đám bùn dơ ba mươi năm nay. Văn chương nào đã dùng được việc gì cho ta ? Đâu ngờ phải đói rét để người thương 春夜 黑夜韶光何處尋， 小窗開處柳陰陰。 江湖病到經時久， 風雨春隨一夜深。 羈旅多年燈下淚， 家鄉千里月中心。 南臺村外龍江水， 一片寒聲送古今。 Xuân dạ Hắc dạ thiều quang hà xứ tầm? Tiểu song khai xứ liễu âm âm. Giang hồ bệnh đáo kinh thì cửu, Phong vũ xuân tuỳ nhất dạ thâm. Kỳ lữ đa niên đăng hạ lệ, Gia hương thiên lý nguyệt trung tâm. Nam Đài thôn ngoại Long giang thuỷ, Nhất phiến hàn thanh tống cổ câm kinh. Dịch nghĩa Trời tối đen, tìm đâu thấy cảnh xuân tươi sáng? Qua khuôn cửa sổ nhỏ, chỉ thấy bóng liễu âm u. Trong bước giang hồ, lại phải nằm bệnh lâu ngày, Cuộc đời có khác gì vẻ xuân theo mưa gió chìm trong bóng đêm. Ở đất khách lâu năm, ngồi dưới bóng đèn mà rơi lệ. Quê hương xa nghìn dặm, nhìn trăng mà đau lòng. Ở đó, phía ngoài thôn Nam Đài, tiếng sóng lòng sông Long Giang Vẫn lạnh lùng tiễn đưa kim cổ. 秋至 四時好景無多日， 拋擲如梭喚不回。 千里赤身為客久， 一庭黃葉送秋來。 簾垂小閣西風動， 雪暗窮村曉角哀。 惆悵流光催白髮， 一生幽思未曾開。 Thu chí II Tứ thì hảo cảnh vô đa nhật, Phao trịch như thoa hoán bất hối. Thiên lý xích thân vi khách cửu, Nhất đình hoàng diệp tống thu lai. Liêm thuỳ tiểu các tây phong động, Tuyết ám cùng thôn hiểu giốc ai. Trù trướng lưu quang thôi bạch phát, Nhất sinh u tứ vị tằng khai. Dịch nghĩa Trong bốn mùa, không được mấy ngày cảnh đẹp. Thời gian vun vút trôi qua như thoi đưa, gọi không trở lại. Trơ trọi một mình ngoài ngàn dặm, nơi đất khách đã lâu ngày, Giờ đây một sân đầy lá vàng thu đưa đến. Nọng gió tây lay động bức mành trước gác nhỏ, Nơi thôn xóm, sương xuống mịt mù, tiếng tù và buổi sớm nghe đến não nùng! Thời gian thấm thoắt làm cho mái tóc chóng bạc. Nghĩ mà ngậm ngùi, suốt đời ta chưa hề gỡ được mối u sầu. 秋夜其一 繁星歷歷露如銀， 東壁寒蟲悲更辛。 萬里秋聲催落葉， 一天寒色掃浮雲。 老來白髮可憐汝， 住久青山未厭人。 最是天涯倦遊客， 窮年臥病桂江津。 Thu dạ kỳ 1 Phồn tinh lịch lịch lộ như ngân, Đông bích hàn trùng bi cánh tân. Vạn lý thu thanh thôi lạc diệp, Nhất thiên hàn sắc tảo phù vân Lão lai bạch phát khả liên nhữ Trú cửu thanh sơn vị yếm nhân Tối thị thiên nhai quyện du khách Cùng niên ngoạ bệnh Quế giang tân. Dịch nghĩa Sao dày đặc, trông rõ mồm một, sương trắng tựa bạc, Vách phía đông, dế gặp lạnh, kêu buồn thảm. Suốt muôn dặm, tiếng thu giục lá cây rụng, Bầu trời lạnh ngắt, không một vầng mây. Đến tuổi già, mái tóc bạc, trông mà thương cho anh! Ở mão nơi đấy, thế mà rặng núi xanh kia vẫn chưa chán người. Buồn nhất là kẻ du khách ở nơi chân trời đã mỏi mệt, Lại suốt năm đau ốm, nằm trên bến Quế giang này. 秋夜其二 白露為霜秋氣深， 江城草木共蕭森。 剪燈獨照初長夜， 握髮經懷末人心。 千里江山頻悵望， 四時煙景獨沉吟。 早寒已覺無衣苦， 何處空閨催暮砧。 Thu dạ kỳ 2 Bạch lộ vi sương thu khí thâm, Giang thành thảo mộc cộng tiêu sâm. Tiễn đăng độc chiếu sơ trường dạ, Ác phát kinh hoài mạt nhật tâm. Thiên lý giang sơn tần trướng vọng, Tứ thì yên cảnh độc trầm ngâm. Tảo hàn dĩ giác vô y khổ, Hà xứ không khuê thôi mộ châm? Dịch nghĩa Móc trắng thành sương, hơi thu đã già. Cây cỏ quanh thành bên sông, trông đến tiêu điều! Khêu ngọn đèn cho chiến rọi vào cảnh đêm dài mới bắt đầu. Búi tóc mà lo cho chí nguyện những ngày tàn tạ. Non sông ngàn dặm cứ nhìn là thấy buồn. Phong cảnh bốn mùa, riêng mình ngậm ngùi. Mới rét, đã khổ vì không áo, Mà hơi đâu tiếng đập vải của người khuê phụ rộn rã trong chiều hôm? 送阮士有南歸 南山有鳥含精華， 飛去飛來輕網羅。 鴻嶺有人來做主， 白頭無賴不還家。 生平文彩殘籠鳳， 浮世功名走壑蛇。 歸去故鄉好風月， 午窗無夢到天涯。 Tống Nguyễn Sĩ Hữu nam quy Nam Sơn hữu điểu hàm tinh hoa, Phi khứ phi lai khinh võng la. Hồng Lĩnh hữu nhân lai tố chủ, Bạch đầu vô lại bất hoàn gia. Sinh bình văn thái tàn lung phượng, Phù thế công danh tẩu hác xà. Quy khứ cố hương hảo phong nguyệt, Ngọ song vô mộng đáo thiên nha nhai. Dịch nghĩa Núi Nam có con chim ngậm tinh hoa, Bay đi bay về xem thường lưới bẫy. Từ nay Hồng Lĩnh đã có người về làm chủ, Còn ta đầu bạc, chẳng nên trò trống gì, mà vẫn không về nhà. Cái dáng nho nhã bình sinh nay xơ xác như con phượng nhốt trong lồng. Công danh thì như con rắn chui tuột vào hang lúc nào rồi. Bạn trở về quê hương tha hồ hưởng thú trăng trong gió mát, Trưa nằm ngủ trước cửa sổ, chẳng mơ màng đến chuyện phương trời xa. 留別阮大郎 西風蕭颯拂高林， 傾盡離杯話夜深。 亂世男兒羞對劍， 他鄉朋友重分襟。 高山流水無人識， 海角天涯何處尋？ 留取江南一片月， 夜來常照兩人心。 Lưu biệt Nguyễn đại lang Tây phong tiêu táp phất cao lâm, Khuynh tận ly bôi ngoại dạ thâm. Loạn thế nam nhi tu đối kiếm, Tha hương bằng hữu trọng phân khâm. “Cao sơn lưu thuỷ” vô nhân thức, Hải giác thiên nhai hà xứ tầm? Lưu thủ giang nam nhất phiến nguyệt, Dạ lai thường chiếu lưỡng nhâm tâm. Dịch nghĩa Gió tây hiu hắt thổi qua rừng cây cao. Hãy cạn chén rượu biệt ly này rồi cùng nhau nói chuyện đến khuya. Trai thời loạn nhìn thanh kiếm mà thẹn. Chia tay bạn, ở đất khách, càng thấy bùi ngùi. Khúc đàn cao sơn lưu thuỷ, ai người hiểu? Rồi đây biết tìm anh nơi đâu ở góc bể chân trời? Chỉ còn lại mảnh trăng phía nam sông Đêm đêm soi chung tấm lòng hai ta. Nguyễn đại lang tức Nguyễn Đăng Tiến Cai Gia, anh kết nghĩa của Nguyễn Du. 和海翁段阮俊「甲寅奉命入富春京登程留別北城諸友」之作 橫山山外嶺南程， 琴劍相隨上玉京。 兔髓未完新大藥， 豹皮仍累舊浮名。 滄溟水引杯中綠， 故國蟾隨馬後明。 此去家兄如見問， 窮途白髮正星星。 Hoạ Hải ông Đoàn Nguyễn Tuấn “Giáp Dần phụng mệnh nhập Phú Xuân đăng trình lưu biệt bắc thành chư hữu” chi tác Hoành Sơn sơn ngoại lĩnh nam trình, Cầm kiếm tương tuỳ thướng ngọc kinh. Thố tuỷ vị hoàn tân đại dược, Báo bì nhưng luỵ cựu phù danh. Thương minh thuỷ dẫn bôi trung lục, Cố quốc thiềm tuỳ mã hậu minh. Thử khứ gia huynh như kiến vấn, Cùng đồ bạch phát chí tinh tinh. Dịch nghĩa Bên kia dãy núi Hoành Sơn, ông lên đường đi vào phía nam, Mang theo gươm đàn vào Kinh. Ông lấy tuỷ con thỏ chế vị thuốc tiên chưa xong, Thì đã lại mang luỵ vì danh hão, như con báo mang luỵ vì cái lốt da. Nước biển ánh vào chén rượu màu xanh biếc, Mảnh trăng quê hương dõi theo vó ngựa. Lần nay ông vào, gặp anh tôi có hỏi, Nhờ nói lại rằng tôi đang ở bước đường cùng, và tóc đã lốm đốm bạc. Trích “Hải Ông tập”. 撥悶 十載塵埃暗玉除， 百年城府半荒墟。 么麼虫鳥高飛盡， 滓濊乾坤血戰餘。 桑梓兵前千里淚， 親朋燈下數行書。 魚龍冷落閒秋夜， 百種幽懷未一攄。 Bát muộn Thập tải trần ai ám ngọc trừ, Bách niên thành phủ bán hoang khư. Yêu ma trùng điểu cao phi tận, Trĩ uế càn khôn huyết chiến dư. Tang tử binh tiền thiên lý lệ, Thân bằng đăng hạ sổ hàng thư. Ngư long lãnh lạc nhàn thu dạ, Bách chủng u hoài vị nhất sư. Dịch nghĩa Cái bụi che mờ thềm ngọc mười năm nay. Thành phủ xây dựng trăm năm trước, một nửa thành gò hoang, Các loài chim nhỏ bé đều bay lên cao hết. Sau các cuộc huyết chiến, cõi càn khôn trở nên nhơ nhớp. Quê nhà trong cơn binh lửa hẳn đã tiêu điều, Ở xa muôn dặm nghĩ đến mà rơi nước mắt. Bạn bè, bà con chỉ còn lại mấy hàng thư dưới đèn. Đêm thu vắng, cá rồng lặng lẽ, trăm mối u hoài chưa dẹp được chút nào! 滯客 滯客淹留南海中， 寂寥良夜與誰同。 歸鴻悲動天河水， 戍鼓寒侵夏夜風。 人到窮途無好夢， 天回苦海促浮蹤。 風塵隊裡留皮骨， 客枕蕭蕭兩鬢蓬。 Trệ khách Trệ khách yêm lưu Nam Hải trung, Tịch liêu lương dạ dữ thuỳ đồng? Quy hồng bi động thiên hà thuỷ, Thú cổ hàn xâm hạ dạ phong. Nhân đáo cùng đồ vô hảo mộng, Thiên hồi khổ hải xúc phù tung. Phong trần đội lý lưu bì cốt, Khách chẩm tiêu tiêu lưỡng mấn bồng. Dịch nghĩa Người khách bê trệ nằm bẹp mãi ở vùng biển nam. Đêm đẹp vắng lặng, biết trò chuyện cùng ai? Con chim hồng bay về, tiếng kêu bi thương vang động nước sông Ngân. Tiếng trống cầm canh lạnh cả gió đêm hè. Con người ta đến bước đường cùng không thể có mộng đẹp. Trời d0ưa bể khổ lại giục gót phiêu lưu. Trong đám người phong trần, mình để lại bộ xương bọc da, Nằm nơi đất khách, hai mái tóc bạc loà xoà trên gối. 漫興其一 百年身世委風塵， 旅食江津又海津。 高興久無黃閣夢， 虛名未放白頭人。 三春積病貧無藥， 卅載浮生患有身。 遙憶家鄉千里外， 澤車段馬愧東鄰。 Mạn hứng kỳ 1 Bách niên thân thế uỷ phong trần, Lữ thực giang tân hựu hải tân. Cao hứng cửu vô hoàng các mộng, Hư danh vị phóng bạch đầu nhân. Tam xuân tích bệnh bần vô dược, Táp tải phù sinh hoạn hữu thân. Dao ức gia hương thiên lý ngoại, Trạch xa đoạn mã quý đông lân. Dịch nghĩa Cuộc thế trăm năm phó mặc gió bụi, Hết ăn nhờ ở miền sông lại ăn nhờ ở miền biển. Đã lâu rồi, lúc cao hứng, không còn ấp ủ giấc mộng gác vàng nữa, Nhưng hư danh nào đã buông tha kẻ bạc đầu này. Suốt ba tháng xuân, ốm liên miên, nghèo đến nỗi không có tiền cắt chén thuốc. Cuộc phù sinh ba mươi năm, có thân nên sinh mối lo. Nhớ quê hương ngoài ngàn dặm, thấy người hàng xóm an nhàn ngồi xe con, Xe xấu ngựa hèn kéo đi đủng đỉnh mà thẹn cho mình. 漫興 行腳無根任轉蓬， 江南江北一囊空。 百年窮死文章裏， 六尺浮生天地中。 萬里黃冠將暮景， 一頭白髮散西風。 無窮今古傷心處， 依舊青山夕照紅。 Mạn hứng kỳ 2 Hành cước vô căn nhiệm chuyển bồng, Giang nam giang bắc nhất nang không. Bách niên cùng tử văn chương lý, Lục xích phù sinh thiên địa trung. Vạn lý hoàng quan tương mộ cảnh, Nhất đầu bạch phát tản tây phong. Vô cùng kim cổ thương tâm xứ, Y cựu thanh sơn tịch chiếu hồng. Dịch nghĩa Chân không bén rễ, mặc cho trôi giạt như ngọn cỏ bồng. Một chiếc đãy rỗng không, đi hết phía nam sông, lại phía bắc sông. Cuộc đời trăm năm, kiết xác với văn chương. Tấm thân sáu thước, lênh đênh trong vòng trời đất. Đội mũ vàng, đi muôn dặm, cảnh đã xế chiều. Mái tóc bạc lốm đốm, gió tây thổi tung. Chuyện kim cổ gợi lại bao nhiêu điều thương tâm. Dãy núi xanh đằng kia vẫn nhuốm bóng chiều hồng như cũ. 代人戲筆 錯落人家珥水新， 居然別占一城春。 東西橋閣兼天起， 胡漢衣冠特地分。 苜蓿秋驕金勒馬， 葡萄春醉玉樓人。 年年自得繁華勝， 不管南溟幾度塵。 Đại nhân hí bút Thác lạc nhân gia Nhĩ thuỷ tân Cư nhiên biệt chiếm nhất thành xuân. Đông tây kiều các kiêm thiên khởi, Hồ Hán y quan đặc địa phân. Mục túc thu kiêu kim lặc mã, Bồ đào xuân tuý ngọc lâu nhân. Niên niên tự đắc phồn hoa thắng, Bất quản Nam minh kỷ độ trần. Dịch nghĩa Trên bãi sông Nhị, nhà cửa lô nhô, Nghiễm nhiên chiếm cảnh xuân của cả một thành. Phía đông và phía tây, cầu và nhà gác cao ngút trời. Áo mũ chia hẳn người Hán với người Hồ. Mùa thu, ngựa đeo giàm vàng kiêu hãnh ăn rau mục túc. Ngày xuân, người trong lầu ngọc uống rượu bồ đào say mềm. Tha hồ hưởng thú phồn hoa hết năm này đến năm khác, Không quản bể Nam mấy phen nổi bụi. 渭潢營 渭潢江上渭潢營， 樓櫓參差接太青。 古渡斜陽看飲馬， 荒郊靜夜亂飛螢。 古今未見千年國， 形勢空留百戰名。 莫向清華村口望， 疊山不改舊時聲。 Vị Hoàng doanh Vị Hoàng giang thượng Vị Hoàng doanh, Lâu lỗ sâm si tiếp thái thanh. Cổ độ tà dương khan ẩm mã, Hoang giao tĩnh dạ loạn phi huỳnh. Cổ kim vị kiến thiên niên quốc, Hình thế không lưu bách chiến danh. Mạc hướng Thanh Hoa thôn khẩu vọng, Điệp Sơn bất cải cựu thì thanh. Dịch nghĩa Cạnh sông Vị Hoàng có quân doanh Vị Hoàng, Chòi gác nhấp nhô, cao tận trời. Ở bến đò xưa, buổi chiều, trông thấy ngựa uống nước. Giữa cánh đồng hoang, đêm thanh vắng, đóm bay lập loè. Xưa nay chưa thấy triều đại nào đứng vững ngàn năm. Nơi đây chỉ còn lại cái tiếng đã trải qua trăm trận đánh. Thôi, đừng nhìn về phía Thanh Hoa nữa, Dãy núi Điệp Sơn vẫn không thay đổi vè xanh tươi ngày trước. Vị Hoàng là nhánh sông Hồng chảy qua thành Nam Định ra biển. Năm 1786, quân Tây Sơn theo biển vào sông đánh chiếm quân doanh Vị Hoàng rồi tiến ra chiếm Thăng Long. 渡富農江感作 農水東流去， 滔滔更不回。 青山傷往事， 白髮復重來。 春日商船合， 西風古壘開。 遊人無限感， 芳草遍天涯。 Độ Phú Nông giang cảm tác Nông thuỷ đông lưu khứ, Thao thao cánh bất hồi. Thanh sơn thương vãng sự, Bạch phát phục trùng lai. Xuân nhật thương thuyền hợp, Tây phong cổ lũy khai. Du nhân vô hạn cảm, Phương thảo biến thiên nhai. Dịch nghĩa Nước sông Phú Nông chảy về đông, Cuồn cuộn đi không trở lại. Nhìn ngọn núi xanh mà thương chuyện cũ, Nay ta đầu đã bạc mới trở lại chốn này. Ngày xuân, thuyền buôn tấp nập, Gió tây thổi thành cũ bỏ trống. Khách du hành cảm tình chan chứa, Cỏ thơm xanh rợn chân trời. 黃梅橋晚眺 黃梅橋上夕陽紅， 黃梅橋下水流東。 元氣浮沉滄海外， 晴嵐吞吐亂流中。 短蓑漁枕孤舟月， 長笛童吹古徑風。 大地文章隨處見， 君心何事太匆匆。 Hoàng Mai kiều vãn diểu Hoàng Mai kiều thượng, tịch dương hồng, Hoàng Mai kiều hạ, thuỷ lưu đông. Nguyên khí phù trầm thương hải ngoại, Tình lam thôn thổ loạn lưu trung. Đoản thoa ngư chẩm cô chu nguyệt, Trường địch đồng xuy cổ kính phong. Đại địa văn chương tuỳ xứ kiến, Quân tâm hà sự thái thông thông? Dịch nghĩa Trên cầu Hoàng Mai, bóng chiều nhuốm đỏ, Dưới cầu Hoàng Mai, nước chảy về đông. Nguyên khí nổi chìm ngoài biển rộng, Khí núi toả từng đợt xuống dòng sông. Dưới ánh trăng, ông chài nằm gối áo tơi trong chiếc thuyền lẻ loi, Trên con đường mòn, em bé thổi sáo trước làn gió. Mặt đất rộng lớn ở đâu cũng có cảnh đẹp, Anh có việc gì mà phải vội vàng, chẳng dừng chân đứng ngắm 遙望乾海祠 茫茫海水接天樞， 隱約孤祠接小洲。 古木寒連鳧渚暮， 晴煙青引海門秋。 號天相將丹心盡， 撫地瓊崖塊肉無。 笑爾明妃長出塞， 琵琶杯酒勸單于。 Dao vọng Càn Hải từ Mang mang hải thuỷ tiếp thiên xu, Ẩn ước cô từ xuất tiểu chu châu. Cổ mộc hàn liên phù chử mộ, Tình yên thanh dẫn hải môn thu. Hào thiên tướng tướng đan tâm tận, Phủ địa Quỳnh Nhai khối nhục vô. Tiếu nhĩ Minh Phi trường xuất tái, Tỳ bà bồi tửu khuyến Thiền Vu. Dịch nghĩa Nước biển mênh mông tận chân trời, Giữa bãi cát nhỏ thấp thoáng ngôi đền lẻ loi. Buổi chiều hôm, chòm cổ thụ lạnh lẽo tiếp liền với bến sông đậu đầy chim âu, Giữa mùa thu, làn khói lúc trời tạnh bay ra phía cửa biển. Các bậc tướng văn, tướng võ đã dốc hết lòng son, bây giờ đành kêu trời, Bà Dương Thái hậu khi đến đất Quỳnh Nhai, vỗ đất khóc, vì không còn ai dòng dõi họ Triệu nữa. Cười cho bà Minh Phi đem thân ra ngoài cửa ải, Phải gảy đàn tì bà, chuốc rượu mua vui cho chúa Thiền Vu! Càn Hải tức đền Cờn ở huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An, thờ vợ vua Tống Độ Tông. Bà khi đi lánh nạn bị đắm thuyền, được dân địa phương chôn cất và lập đền thờ. 記夢 逝水日夜流， 遊子行未歸。 經年不相見， 何以慰相思。 夢中分明見， 尋我江之湄。 顏色是疇昔， 衣飭多參差。 始言苦病患， 繼言久別離。 帶泣不終語， 彷彿如隔帷。 平生不識路， 夢魂還是非。 疊山多虎廌， 藍水多蛟螭。 道路險且惡， 弱質將何依。 夢來孤燈清， 夢去寒風吹。 美人不相見， 柔情亂如絲。 空屋漏斜月， 照我單裳衣。 Ký mộng Thệ thuỷ nhật dạ lưu, Du tử hành vị quy. Kinh niên bất tương kiến, Hà dĩ ủy tương ti tư. Mộng trung phân minh kiến, Tầm ngã giang chi mi. Nhan sắc thị trù tích, Y sức đa sâm si. Thuỷ ngôn khổ bệnh hoạn, Kế ngôn cữu biệt ly. Đới khấp bất chung ngữ, Phảng phất như cách duy. Bình sinh bất thức lộ, Mộng hồn hoàn thị phi ? Điệp sơn đa hổ trĩ, Lam thuỷ đa giao ly. Đạo lộ hiểm thả ác, Nhược chất tương hà y ? Mộng lai cô đăng thanh, Mộng khứ hàn phong xuy. Mỹ nhân bất tương kiến, Như tình loạn như ty. Không ốc lậu tà nguyệt, Chiếu ngã đan thường y. Dịch nghĩa Nước chảy suốt ngày đêm, Người đi xa không về. Bao nhiêu năm không gặp, Biết lấy gì yên ủi mỗi nhớ mong? Nay trong mộng thấy rõ ràng, Đến tìm ta ở bến sông này! Vẻ mặt thì như xưa, Nhưng quần áo xốc xếch. Thoạt tiên, kể nỗi khổ đau, Rồi than thở nỗi lâu ngày xa cách. Sụt sùi không nói ra lời, Nhìn phảng phất như cách nhau một bức màn. Bình sinh vốn không biết đường vào đây, Mộng hồn chẳng rõ thực hay hư? Núi Tam Điệp nhiều hổ báo, Sông Lam Giang lắm thuồng luồng. Đường bộ hay đường thuỷ đều hiểm trở, Thân yếu đuối nhờ cậy ai? Mộng đến, ngọn đèn cô đơn rọi sáng, Mộng tàn, gió thổi lạnh lùng. Người đẹp không thấy nữa, Lòng ta như tơ vò. Nhà trống, ánh trăng xế lọt vào, Chiếu xuống tấm áo đơn của ta. Người vợ trước của Nguyễn Du là em của Đoàn Nguyễn Tuấn, đã mất ở Quỳnh Hải, Thái Bình. Lúc này Nguyễn Du ở Hà Tĩnh chiêm bao thấy vợ. Ông nghĩ lúc sống bà chưa biết đường làm sao tìm được ông trong giấc chiêm bao. 再踰三疊山 雲際山三疊， 天涯客再踰。 眼中收大地， 海外見漁舟。 瘴靜峰巒瘦， 天寒草木秋。 行人回看處， 無那故鄉愁。 Tái du Tam Điệp sơn Vân tế sơn Tam Điệp, Thiên nhai khách tái du. Nhãn trung thu đại địa, Hải ngoại kiến ngư chu. Chướng tĩnh phong loan sấu, Thiên hàn thảo mộc thu. Hành nhân hồi khán xứ, Vô ná cố hương sầu. 江亭有感 憶昔吾翁謝老時， 飄飄蒲駟此江湄。 仙舟激水神龍鬥， 寶蓋浮空瑞鶴飛。 一自衣裳無覓處， 兩隄煙草不勝悲。 百年多少傷心事， 近日長安大已非。 Giang đình hữu cảm Ức tích ngô ông tạ lão thì, Phiêu phiêu bồ tứ thử giang my. Tiên chu kích thuỷ thần long đấu, Bảo cái phù không thuỵ hạc phi. Nhất tự y thường vô mịch xứ, Lưỡng đê yên thảo bất thăng bi. Bách niên đa thiểu thương tâm sự, Cận nhật Trường An đại dĩ phi. Dịch nghĩa Nhớ xưa, cha ta cáo lão về hưu, Xe bồ ngựa tứ đưa về bến sông này, oai vệ làm sao! Đoàn thuyền tiên xô nước lướt tới như rồng thần đấu nhau, Tàn tán phất phới trên không như chim hạc bay báo điềm lành. Từ khi bóng áo xiêm không thấy đâu nữa thì trông ngọn khói, Làn cỏ ở hai bên bờ sông mà khôn xiết ngậm ngùi. Cuộc đời trăm năm biết bao nhiêu chuyện thương tâm, Gần đây Trường An đã khác lắm rồi. Giang đình là ngôi đình bên sông Lam gần làng Tiên Điền. Đây là một trong tám cảnh đẹp của huyện Nghi Xuân, Nghệ An. 憶家兄 六塔城南繫一官， 海雲夜渡石巑岏。 窮陬嵐瘴三年戍， 故國煙花二月寒。 一別不知何處住， 重逢當作再生看。 海天茫渺千餘里， 神魄相求夢亦難。 Ức gia huynh Lục Tháp thành nam hệ nhất quan, Hải Vân dạ độ thạch toàn ngoan. Cùng tưu lam chướng tam niên thú, Cố quốc yên hoa nhị nguyệt hàn. Nhất biệt bất tri hà xứ trú? Trùng phùng đương tác tái sinh khan. Hải thiên mang diểu thiên dư lý, Thần phách tương cầu mộng diệc nan! Dịch nghĩa Chức quan buộc chân anh ở phía nam thành Lục Tháp, Đi vào đó ban đêm phải vượt đèo Hải Vân, đá lởm chởm. Anh ở nơi hẻo lánh đầy khí độc ấy ròng rã đã ba năm trời, Tiết tháng hai lạnh lẽo chắc nhớ hoa khói ở quê nhà lắm. Kể từ khi từ biệt, nay không biết đích xác ở nơi nào, Cuộc trùng phùng có lẽ phải đợi đến kiếp sau. Trời bể mênh mang, đường xa nghìn dặm, Hồn phách tìm nhau trong giấc mộng cũng thấy khó khăn. Anh của Nguyễn Du là Nguyễn Nễ 1761-1805 giữ chức Hiệp tán quân cơ Sơn Tây. Khi Lê Chiêu Thống sang Trung Quốc, ông theo không kịp, về quê mẹ ở Bắc Ninh. Sau có người tiến cử, ông theo Tây Sơn, giữ chức Hàn lâm thị thư, sau đó làm Phó sứ tuế cống sang Trung Quốc. Khi Gia Long lên ngôi, ông ra trình diện, làm quan vài năm rồi mất. Trên đây là gồm 30 bài thơ nằm trong tập thơ Mười năm gió bụi được rút từ quyển thơ Thanh hiên thi tập. Ở các bài tiếp theo chúng tôi sẽ chia sẻ tới độc giả yêu thơ 2 tập thơ của quyển thơ Thanh hiên thi tập Nguyễn Du. Mời các bạn theo dõi nhé. Xem tiếp Tập thơ Thanh Hiên thi tập 清軒詩集 – Nguyễn Du P2 shop hoa tưoi thanh pho vi thanh hau giang shop hoa thành phố vị thanh , shop hoa tươi thành phố vị thanh ,shop hoa tươi an giangiang xem thêm >> hoa sinh nhật đẹp , hoa khai trương, hoa đám tang, điện hoa , hoa lan hồ điệp . shop hoa tươi , Địa chỉ shop hoa xem thêm >> hoa sinh nhật đẹp , lẵng hoa khai trương , điên hoa chia buồn , dien hoa shop hoa tươi quang binh Tập thơ Làm quan ở Bắc Hà 1802-1804 của Nguyễn Du là giai đoạn 3 trong tập thơ Thanh Hiên thi tập nổi tiếng. Tập thơ chữ hán gồm 18 bài với nhiều chủ đề khác nhau. Mời quý độc giả cùng thưởng thức để hiểu rõ phong cách thơ Nguyễn Du nhé. Nội dung bài viết1 Ký hữu II 寄友 • Gửi bạn II2 Sơ nguyệt 初月 • Trăng non3 La Phù giang thuỷ các độc toạ 羅浮江水閣獨坐 • Ngồi một mình trên lầu cạnh sông La Phù4 Ngẫu hứng kỳ 1 偶興其一 • Ngẫu hứng kỳ 15 Ngẫu hứng kỳ 2 偶興其二 • Ngẫu hứng kỳ 26 Thanh minh ngẫu hứng 清明偶興 • Tiết thanh minh ngẫu hứng7 Mộ xuân mạn hứng 暮春漫興 • Cảm hứng cuối xuân8 Thanh Quyết giang vãn diểu 清決江晚眺 • Chiều ngắm cảnh sông Thanh Quyết9 Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn 同廬路上遙見柴山 • Trên đường Đồng Lư, xa thấy núi Thầy10 Đồng Lung giang 同籠江 • Sông Đồng Lung11 Lạng Sơn đạo trung 諒山道中 • Trên đường đi Lạng Sơn12 Quỷ Môn đạo trung 鬼門道中 • Trên đường qua Quỷ Môn13 Đề Nhị Thanh động 題二青洞 • Đề động Nhị Thanh14 Vọng Phu thạch 望夫石 • Đá Vọng Phu15 Xuân tiêu lữ thứ 春宵旅次 • Đêm xuân lữ thứ16 Điệp tử thư trung 蝶死書中 • Bướm chết trong sách17 Khổng tước vũ 孔雀舞 • Chim công múa18 Độc Tiểu Thanh ký 讀小青記 • Đọc chuyện nàng Tiểu Thanh Ký hữu II 寄友 • Gửi bạn II 寄友 鴻山山月一輪明， 千里長安此夜情。 太璞不全眞面目， 一州何事小功名。 有生不帶公侯骨， 無死終尋豕鹿盟。 羨殺北窗高臥者， 平居無事到虛靈。 Ký hữu II Hồng Sơn sơn nguyệt nhất luân minh, Thiên lý Trường An thử dạ tình. Thái phác bất toàn chân diện mục, Nhất châu hà sự tiểu công danh. Hữu sinh bất đới công hầu cốt, Vô tử chung tầm thỉ lộc minh. Tiễn sát bắc song cao ngoạ giả, Bình cư vô sự đáo hư linh. Dịch nghĩa Đêm nay trên núi Hồng Lĩnh, trăng sáng vằng vặc, Ở Trường An xa ngàn dặm, tâm tình tôi thật ngao ngán. Tôi như viên ngọc trong đá không giữ vẹn được mặt thật, Chút công danh nho nhỏ ở một châu có đáng gì? Sinh ra vốn chẳng mang sẵn cốt công hầu, chưa chết, Nhất định có ngày lại làm bạn với hươu nai. Rất thèm được như bạn được nằm khểnh bên cửa sổ phía bắc, Thảng thích chẳng có gì bận đến tâm linh. Sơ nguyệt 初月 • Trăng non 初月 吸得陽光纔上天， 初三初四未團圓。 嫦娥妝鏡微開匣， 壯士彎弓不上弦。 千里關山無改色， 一庭霜露共愁眠。 徘徊正憶鴻山夜， 卻在羅浮江水邊。 Sơ nguyệt Hấp đắc dương quang tài thướng thiên, Sơ tam sơ tứ vị đoàn viên. Thường Nga trang kính vi khai hạp, Tráng sĩ loan cung bất thướng huyền. Thiên lý quan san vô cải sắc, Nhất đình sương lộ cộng sầu miên. Bồi hồi chính ức Hồng sơn dạ, Khước tại La Phù giang thuỷ biên. Dịch nghĩa Trăng hút được ánh sáng mặt trời, vừa mới ló lên, Mồng ba mồng bốn chưa tròn. Tấm gương của chị Hằng Nga chưa hé nắp, Vành cung tráng sĩ chưa mắc dây. Ở nơi nghìn dặm quan san, trăng vẫn không thay đổi vẻ đẹp, Đầy sân sương móc, cùng trăng nằm ngủ, lòng buồn hiu. Bồi hồi nhớ đêm nào còn ở dưới chân núi Hồng, Bây giờ đã ở trên bến sông La Phù. La Phù giang thuỷ các độc toạ 羅浮江水閣獨坐 • Ngồi một mình trên lầu cạnh sông La Phù 羅浮江水閣獨坐 水閣閣下江水深， 水閣閣上人沉吟。 悠悠雲影變晨夕， 滾滾浪花浮古今。 塵世百年開眼夢， 鴻山千里倚欄心。 徘徊對影獨無語， 白髮數莖垂我襟。 La Phù giang thuỷ các độc toạ Thuỷ các các hạ, giang thuỷ thâm, Thuỷ các các thượng, nhân trầm ngâm. Du du vân ảnh biến thần tịch, Cổn cổn lãng hoa phù cổ câm kim. Trần thế bách niên khai nhãn mộng, Hồng sơn thiên lý ỷ lan tâm. Bồi hồi đối ảnh độc vô ngữ, Bạch phát sổ hành thuỳ ngã khâm. Dịch nghĩa Ngồi một mình trên thuỷ các sông La Phù, Dưới thuỷ các, nước sông sâu, trên thuỷ các, người ngồi trầm ngâm. Bóng mây lững thững sớm chiều biến đổi, Lớp sóng cuồn cuộn kéo cả cổ kim đi. Cuộc trần thế trăm năm chỉ là giấc mộng khi mắt mở, Tựa lan can, lòng nhớ núi Hồng nơi ngàn dặm. Một mình bồi hồi ngắm bóng, chẳng nói năng gì, Mấy sợi tóc bạc phất phơ rủ xuống tà áo. Ngẫu hứng kỳ 1 偶興其一 • Ngẫu hứng kỳ 1 偶興其一 初更鼓角五更雞， 終夜徘徊思轉迷。 明月滿天何故故， 西風吹我正凄凄。 愓殘物性悲鳧脛， 刻雒天真失馬蹄。 若遇山中糜鹿友， 煙霞舊話不堪提。 Ngẫu hứng kỳ 1 Sơ canh cổ giốc, ngũ canh kê, Chung dạ bồi hồi tứ chuyển mê. Minh nguyệt mãn thiên hà cố cố, Tây phong xuy ngã chính thê thê. Thương tàn vật tính bi phù hĩnh, Khắc lạc thiên chân thất mã đề. Nhược ngộ sơn trung my lộc hữu, Yên hà cựu thoại bất kham đề. Dịch nghĩa Canh một nghe tiếng trống, tiếng tù và, Canh năm nghe tiếng gày gáy, suốt đêm bồi hồi, nghĩ quẩn nghĩ quanh. Làm sao trăng sáng đầy trời thế mãi? Gió tây thổi, ta thấy lạnh buốt. Làm hại tính vật, thương cho chân con vịt nước, Xuyên tạc thiên chân, mà mất đạo lý mã đề. Nếu gặp bạn hươu nai trong núi, Khó mà nói đến chuyện mây khói ngày trước nữa. Ngẫu hứng kỳ 2 偶興其二 • Ngẫu hứng kỳ 2 偶興其二 一淚天涯洒斷蓬， 羅浮江上起秋風。 黃雲白水兩相照， 急管悲絲萬不同。 六尺拘縻長役役， 四時拋擲太匆匆。 征鴻影裏家何在， 隱隱瓊雲三兩峰。 Ngẫu hứng kỳ 2 Nhất lệ thiên nhai sái đoạn bồng, La Phù giang thượng khởi thu phong. Hoàng vân bạch thuỷ lưỡng tương chiếu, Cấp quản bi ty vạn bất đồng. Lục xích câu my trường dịch dịch, Tứ thì phao trịch thái thông thông. Chinh hồng ảnh lý gia hà tại? Ẩn ẩn Quỳnh vân am lưỡng phong. Dịch nghĩa Ở nơi chân trời, thương mình như ngọn cỏ bồng lìa gốc mà rơi lệ, Gió thu đã nổi trên sông La Phù. Mây vàng và nước trắng soi chiếu lẫn nhau, Tiếng sáo gấp, tiếng tơ buồn không hoà hợp chút nào! Tấm thân sáu thước bị câu thúc, cứ vất vả mãi, Bốn mùa đi qua tựa thoi đưa, sao chóng thế! Trong bóng chim hồng bay đằng kia, nhà mình ở đâu? Chỉ thấy thấp thoáng vài ba ngọn núi trong đám mây phía Quỳnh Côi. Thanh minh ngẫu hứng 清明偶興 • Tiết thanh minh ngẫu hứng 清明偶興 東風晝夜動江城， 人自悲悽草自青。 春日有身非少壯， 天涯無酒對清明。 村歌初學桑麻語， 野哭時聞戰伐聲。 客舍含愁已無限， 莫敎茅草近階生。 Thanh minh ngẫu hứng Đông phong trú dạ động giang thành, Nhân tự bi thê, thảo tự thanh. Xuân nhật hữu thân phi thiếu tráng, Thiên nhai vô tửu đối thanh minh Thôn ca sơ học tang ma ngữ, Dã khốc thời văn chiến phạt thanh. Khách xá hàm sầu dĩ vô hạn, Mạc giao mao thảo cận giai sinh. Dịch nghĩa Gió đông thổi qua toà thành bên sông suốt ngày đêm. Người buồn thì cứ buồn, cỏ xanh thì cứ xanh. Ngày xuân, mình có thân nhưng không còn trẻ nữa, Ở góc trời, không có rượu uống trong tiết thanh minh. Câu hát thôn dã giúp ta hiểu được tiếng nói của kẻ trồng gai, trồng dâu. Ngoài đồng nội thỉnh thoảng nghe tiếng người khóc như buổi chiến tranh. Ở nơi lữ xá đã buồn quá rồi, Chớ để cỏ săng mọc gần thêm! Mộ xuân mạn hứng 暮春漫興 • Cảm hứng cuối xuân 暮春漫興 一年春色九十日， 拋擲春光殊可憐。 浮世功名看鳥過， 閒庭節字帶鶯遷。 側身不出有形外， 千歲長懮未死前。 浮利榮名終一散， 何如及早學神仙。 Mộ xuân mạn hứng Nhất niên xuân sắc cửu thập nhật, Phao trịch xuân quang thù khả liên. Phù thế công danh khan điểu quá, Nhàn đình tiết tự đới oanh thiên. Trắc thân bất xuất hữu hình ngoại, Thiên tuế trường ưu vị tử tiền. Phù lợi vinh danh chung nhất tán, Hà như cập tảo học thần tiên? Dịch nghĩa Một năm có chín mươi ngày xuân, Để cho cảnh xuân trôi qua, thật đáng tiếc! Công danh ở đời nào khác cánh chim bay vút, Trước sân vắng, thời tiết cũng theo chim oanh mà thay đổi. Tấm thân không thể thoát ra khỏi vòng hữu hình, Chưa chết, cứ lo mãi chuyện nghìn năm. Danh lợi hão huyền cuối cùng tiêu tan hết, Sao bằng hãy sớm theo đạo thần tiên! Thanh Quyết giang vãn diểu 清決江晚眺 • Chiều ngắm cảnh sông Thanh Quyết 清決江晚眺 浮橋盡處出平田， 歷歷青山在眼前。 古徑樵歸明月擔， 潮門魚送夕陽船。 茫茫遠水三春樹， 落落人家兩岸煙。 極目鄉關在何處， 征鴻數點白雲邊。 Thanh Quyết giang vãn diểu Phù kiều tận xứ xuất bình điền, Lịch lịch thanh sơn tại nhãn tiền. Cổ kính tiều quy minh nguyệt đảm, Triều môn ngư tống tịch đương thuyền. Mang mang viễn thuỷ tam xuân thụ, Lạc lạc nhân gia lưỡng ngạn yên. Cực mục hương quan tại hà xứ? Chinh hồng sổ điểm bạch vân biên. Dịch nghĩa Hết chiếc cầu nổi là đến cánh đồng, Trước mắt thắy rõ từng đợt núi xanh. Dưới bóng trăng, bác tiều gánh củi về trên con đường mòn, Lúc chiều tà, nhà chài đẩy chài ra khơi nhân khi triều lên. Phía xa, nước sông mờ mịt lẫn bóng cây mùa xuân, Khói bay từ mấy nóc nhà lác đác hai bên bờ sông. Cố ráng mắt nhìn xem quê hương mình ở chỗ nào? Chỉ thấy vài chấm nhỏ, đó là những cánh chim hồng bay lên đám mây trắng. Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn 同廬路上遙見柴山 • Trên đường Đồng Lư, xa thấy núi Thầy 同廬路上遙見柴山 柴山山上多浮雲， 柴山山下石磷磷。 同廬路上西翹首， 秀色蒼然來照人。 歷歷樓臺天外見， 微微鐘鼓月中聞。 青衫走遍紅塵路， 猿鶴何從認舊鄰。 Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn Sài Sơn sơn thượng đa phù vân, Sài Sơn sơn hạ thạch lân lân. Đồng Lư lộ thượng tây kiều thủ, Tú sắc thương nhiên lai chiếu nhân. Lịch lịch lâu đài thiên ngoại kiến, Vi vi chung cổ nguyệt trung văn. Thanh sam tẩu biến hồng trần lộ, Viên hạc hà tòng nhận cựu lân? Dịch nghĩa Trên đỉnh núi Thầy, lắm mây nổi, Dưới chân núi Thầy, đá lởm chởm. Đi trên đường Đồng Lư, ngoảnh mặt nhìn về phía tây, Màu xanh đẹp của núi chiếu vào người. Xa xa, lâu đài hiện lên rõ mồn một, Nghe văng vẳng tiếng chuông tiếng trống trong ánh trăng. Kẻ mặc chiếc áo xanh đi khắp cõi bụi hồng, Con vược, con hạc làm sao nhận ra người xóm cũ? Đồng Lung giang 同籠江 • Sông Đồng Lung 同籠江 同籠江水去悠悠， 今古閒愁不住流。 沙嘴殘蘆飛白鷺， 隴頭落月臥寒牛。 亂山翠接孤城暮， 水竹寒生小店秋。 羨爾野鷗隨水去， 浮生勞碌幾時休？ Đồng Lung giang Đồng Lung giang thuỷ khứ du du, Kim cổ nhàn sầu bất trú lưu. Sa chuỷ tàn lô phi bạch lộ, Lũng đầu lạc nguyệt ngoạ hàn ngưu. Loạn sơn thuý tiếp cô thành mộ, Thuỷ trúc hàn sinh tiểu điếm thu. Tiễn nhĩ dã âu tuỳ thuỷ khứ, Phù sinh lao lục kỷ thì hưu? Dịch nghĩa Nước sông Đồng Lung chảy xa thăm thẳm, Mối sầu kim cổ cũng trôi theo dòng nước không ngừng. Đàn cò trắng bay trên đám lau tàn cuối bãi cát, Con trâu nằm đầu ghềnh dưới bóng trăng tà lạnh lẽo. Buổi chiều, những ngọn núi xanh lởm chởm tiếp liền với toà thành trơ trọi, Đương tiết thu, mấy khóm tre nước toả hơi lạnh quanh túp lều nhỏ. Thấy bầy chim âu lềnh bềnh trôi theo mặt nước mà thèm, Cuộc sống vất vả bao giờ mới thôi? Lạng Sơn đạo trung 諒山道中 • Trên đường đi Lạng Sơn 諒山道中 萬木山前可卜居， 白雲在岫水通渠。 山僧對竹兩無恙， 牧豎騎牛一不如。 影裏鬚眉看老矣， 夢中松菊憶歸與。 坐家村叟多閒事， 只為平生不讀書。 Lạng Sơn đạo trung Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư, Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ. Sơn tăng đối trúc lưỡng vô dạng, Mục thụ kỵ ngưu nhất bất như. Ảnh lý tu my khan lão hỷ, Mộng trung tùng cúc ức quy dư. Toạ gia thôn tẩu đa nhàn sự, Chỉ vị bình sinh bất độc thư. Dịch nghĩa Có thể dựng ngôi nhà trước rừng cây kia mà ở, Trên núi có mây trắng, lại có khe nước chảy. Nhà sư và khóm trúc, cả hai đều vô sự, Chẳng ai bằng em bé cưỡi trâu ung dung kia! Soi gương nhìn mày râu, biết mình đã già rồi, Trong mộng thấy tùng cúc, lại nhớ đến chuyện muốn về vườn. Ông già thôn quê ngồi trong nhà nhàn rỗi quá, Được như thế, chỉ vì bình sinh không đọc sách. Quỷ Môn đạo trung 鬼門道中 • Trên đường qua Quỷ Môn 鬼門道中 鬼門石徑出雲根， 征客南歸欲斷魂。 樹樹東風吹送馬， 山山落月夜啼猿。 中旬老態逢人懶， 一路寒威杖酒溫。 山塢何家大貪睡， 日高猶自掩柴門。 Quỷ Môn đạo trung Quỷ môn thạch kính xuất vân côn căn, Chinh khách nam quy dục đoạn hồn. Thụ thụ đông phong xuy tống mã, Sơn sơn lạc nguyệt dạ đề viên. Trung tuần lão thái phùng nhân lãn, Nhất lộ hàn uy trượng tửu ôn. Sơn ổ hà gia đại tham thuỵ? Nhật cao do tự yểm sài môn. Dịch nghĩa Đường đá ở núi Quỷ Môn từ chân mây đi ra, Lữ khách về nam trông thầy mà kinh hồn. Gió đông thổi qua hàng cây vào đám ngựa đi tiễn, Trăng tà lặn sau dãy núi, ban đêm nghe tiếng vượn hú. Ta đang độ tuổi trung niên mà đã có vẻ già, rất ngại chuyện thù tiếp, Dọc đường trời lạnh, nhờ hơi rượu mà ấm lòng. Trong xóm dưới núi kia, nhà ai ham ngủ thế? Mặt trời lên cao rồi mà cửa tre còn đóng kín. Quỷ Môn quan thuộc khu vục ải Chi Lăng, xã Chi Lăng. Năm 1804 thời nhà Nguyễn, Nguyễn Du trên đường đi sứ sang nhà Thanh, khi qua Chi Lăng đã làm bài thơ này. Theo Việt Hoa thông sứ sử lược của Bế Lãng Ngoạn và Lê Văn Hoè, sứ bộ Việt Nam trên bước đường thiên lý sang Trung Hoa đều dừng tại Quỷ Môn quan trước khi tiến đến ải Nam Quan. Đề Nhị Thanh động 題二青洞 • Đề động Nhị Thanh 題二青洞 盤古初分不記年， 山中生窟窟生泉。 萬般水石擅大巧， 一粒乾坤開小天。 滿境皆空何有相？ 此心常定不離禪。 大師無意亦無盡， 俯嘆城中多變遷。 Đề Nhị Thanh động Bàn Cổ sơ phân bất ký niên, Sơn trung sinh quật, quật sinh tuyền. Vạn ban thuỷ thạch thiện đại xảo, Nhất lạp càn khôn khai tiểu thiên. Mãn cảnh giai không hà hữu tướng? Thử tâm thường định bất ly thiền. Đại sư vô ý diệc vô tận, Phủ thán thành trung đa biến thiên. Dịch nghĩa Từ Bàn Cổ đến nay, không biết đã bao nhiêu năm rồi, Trong núi có hang, trong hang có suối. Mọi thứ, suối, đá sắp đặt rất khéo, Một hạt càn khôn mở ra một khoảng trời nho nhỏ. Khắp cõi đã là không thì làm gì có tướng? Lòng này thường định không xa rời đạo thiền. Đạo Phật không tâm, không ý bao la vô tận, Cúi nhìn xuống thấy thành có nhiều sự đổi thay mà ngậm ngùi khôn xiết. Vọng Phu thạch 望夫石 • Đá Vọng Phu 望夫石 石耶人耶彼何人？ 獨立山頭千百春。 萬劫杳無雲雨夢， 一貞留得古今身。 淚痕不絕三秋雨， 苔篆長銘一段文。 四望連山渺無際， 獨教兒女擅彝倫。 Vọng Phu thạch Thạch da? Nhân da? Bỉ hà nhân? Độc lập sơn đầu thiên bách xuân Vạn kiếp diểu vô vân vũ mộng, Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân. Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ, Đài triện trường minh nhất đoạn văn. Tứ vọng liên sơn diểu vô tế, Độc giao nhi nữ thiện di luân. Dịch nghĩa Đá chăng? Người chăng? Là ai đấy nhỉ? Đứng một mình trên ngọn núi hàng ngàn năm nay. Muôn kiếp không bao giờ có mộng mây mưa, Tấm thân giữ được trinh tiết mãi mãi. Mưa thu như dòng lệ chảy không ngớt, Lớp rêu như ghi lại một bài văn ca tụng nàng. Nhìn bốn phía núi non từng từng lớp lớp, Luân thường chỉ dành riêng cho bạn gái chăng? Xuân tiêu lữ thứ 春宵旅次 • Đêm xuân lữ thứ 春宵旅次 蕭蕭蓬鬢老風塵， 暗裡偏驚物候新。 池草未闌千里夢， 庭梅已換一年春。 英雄心事荒馳騁， 名利營場累笑顰。 人自蕭條春自好， 團城城下一沾巾。 Xuân tiêu lữ thứ Tiêu tiêu bồng mấn lão phong trần, Ám lý thiên kinh vật hậu tân. Trì thảo vị lan thiên lý mộng, Đình mai dĩ hoán nhất niên xuân. Anh hùng tâm sự hoang trì sính, Danh lợi doanh trường luỵ tiếu tần. Nhân tự tiêu điều xuân tự hảo, Đoàn Thành thành hạ nhất triêm cân. Dịch nghĩa Mái tóc bạc phơ, cứ phải phong trần mãi, Thấy thời tiết, cảnh vật đổi thay, lòng riêng những kinh sợ. Ngoài nghìn dặm chưa tan giấc mộng “cỏ bờ ao”, Trước sân, cây mai lại qua một mùa xuân nữa. Tâm sự anh hùng đã nguội lạnh, không còn nghĩ đến chuyện ruổi rong, Đường danh lợi làm luỵ đến sự khóc cười. Người thì tiều tuỵ, nhưng xuân vẫn chứ đẹp, Đứng dưới Đoàn Thành, nước mắt đẫm khăn. Điệp tử thư trung 蝶死書中 • Bướm chết trong sách 蝶死書中 芸窗曾幾染書香， 謝卻風流未是狂。 薄命有緣留簡籍， 殘魂無淚哭文章。 蠹魚易醒繁華夢， 螢火難灰錦繡腸。 聞道也應甘一死， 淫書猶勝為花忙。 Điệp tử thư trung Vân song tằng kỷ nhiễm thư hương, Tạ khước phong lưu vị thị cuồng. Bạc mệnh hữu duyên lưu giản tịch, Tàn hồn vô lệ khốc văn chương. Đố ngư dị tỉnh phồn hoa mộng, Huỳnh hoả nan hôi cẩm tú trường. Văn đạo dã ưng cam nhất tử, Dâm thư do thắng vị hoa mang. Dịch nghĩa Bao nhiêu lâu nay nhiễm hương thơm của sách trong thư phòng, Từ bỏ cảnh phong lưu không thể cho là dại. Mệnh tuy bạc, nhưng cũng phải có duyên mới lưu lại với sách, Hồn tàn không có nước mắt mà khóc văn chương. Con mọt sách dễ làm tỉnh mộng phồn hoa, Lửa đom đóm khó đốt cháy tấm lòng gấm vóc. Được nghe đạo lý rồi chết cũng cam, Ham mê sách còn hơn đắm đuối vì hoa. Khổng tước vũ 孔雀舞 • Chim công múa 孔雀舞 孔雀腑懷毒， 誤服不可醫。 外露文章體， 中藏殺罰機。 人誇容指善， 我惜羽毛奇。 鶴海亦會舞， 不與世人知。 Khổng tước vũ Khổng tước phủ hoài độc, Ngộ phục bất khả y. Ngoại lộ văn chương thể, Trung tàng sát phạt ky. Nhân khoa dung chỉ thiện, Ngã tích vũ mao kỳ. Hạc hải diệc hội vũ, Bất dữ thế nhân tri. Dịch nghĩa Tạng phủ chim công có chất độc, Lỡ ăn nhầm, không có thuốc chữa. Bề ngoài có vẻ tốt đẹp, Nhưng bên trong giấu chất giết người. Người ta khen bộ nó đẹp, Ta thì tiếc cho bộ lông kỳ lạ của nó. Con hạc biển cũng biết múa, Nhưng chẳng để ai thấy. Độc Tiểu Thanh ký 讀小青記 • Đọc chuyện nàng Tiểu Thanh 讀小青記 西湖花苑盡成墟， 獨吊窗前一紙書。 脂粉有神憐死後， 文章無命累焚餘。 古今恨事天難問， 風韻奇冤我自居。 不知三百餘年後， 天下何人泣素如。 Độc Tiểu Thanh ký Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư, Độc điếu song tiền nhất chỉ thư. Chi phấn hữu thần liên tử hậu, Văn chương vô mệnh luỵ phần dư. Cổ kim hận sự thiên nan vấn, Phong vận kỳ oan ngã tự cư. Bất tri tam bách dư niên hậu, Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như? Dịch nghĩa Vườn hoa cạnh Tây Hồ đã thành bãi hoang, Ta chỉ viếng nàng qua bài ký đọc trước cửa sổ mà thôi. Son phấn có linh hồn chắc phải xót chuyện xảy ra sau khi chết, Văn chương không có mệnh mà cũng bị liên luỵ, đốt đi còn sót lại một vài bài. Mối hận cổ kim, thật khó mà hỏi ông trời. Ta tự coi như người cùng một hội, một thuyền với nàng là kẻ vì nết phong nhã mà mắc phải nỗi oan lạ lùng. Chẳng biết ba trăm năm sau nữa, Thiên hạ có ai khóc Tố Như ta? Thanh Hiên thi tập là một trong những tập thơ chữ Hán nổi tiếng của Nguyễn Du, tập thơ được chia thành 3 giai đoạn khác nhau, với mỗi giai đoạn là một phong cách thơ đặc sắc. Tập thơ với nội dung chính là phản ánhlên tình cảnh, tâm sự của mình trong hoàn cảnh lênh đênh, lưu lạc hoặc trong thời gian ẩn náu ở quê nhà, lúc gia đình đã sa sút theo đà sụp đổ của chế độ Lê – Trịnh. Theo Thanh Hiên Thi Tập là tập thơ chữ Hán đầu tiên của Nguyễn Du. Tập thơ này Nguyễn Du làm trong thời kỳ còn hàn vi và có thể phân chia ra làm ba giai đoạn. Thơ chữ Hán Nguyễn Du cho thấy phần sâu kín trong tâm trạng ông. Nó như một thứ nhật ký, giãi bày mọi nỗi niềm, mọi ý nghĩ trong cảnh sống thường nhật của chính ông Trong đó nổi bật nhất là nhóm thơ Làm Quan Ở Bắc Hà được nhiều bạn đọc quan tâm nhất. Hãy cùng chúng tôi cảm nhận bài thơ đặc sắc này nhé! Nội dung bài viết1 Ký hữu II 寄2 Sơ nguyệt 初月3 La Phù giang thuỷ các độc toạ 羅浮江水閣獨坐4 Ngẫu hứng kỳ 1 偶興其一5 Ngẫu hứng kỳ 2 偶興其二6 Thanh minh ngẫu hứng 清明偶興7 Mộ xuân mạn hứng 暮春漫興8 Thanh Quyết giang vãn diểu 清決江晚眺9 Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn 同廬路上遙見柴山10 Đồng Lung giang 同籠江11 Lạng Sơn đạo trung 諒山道中12 Quỷ Môn đạo trung 鬼門道中13 Đề Nhị Thanh động 題二青洞14 Vọng Phu thạch 望夫石15 Xuân tiêu lữ thứ 春宵旅次16 Khổng tước vũ 孔雀舞 Ký hữu II 寄 鴻山山月一輪明， 千里長安此夜情。 太璞不全眞面目， 一州何事小功名。 有生不帶公侯骨， 無死終尋豕鹿盟。 羨殺北窗高臥者， 平居無事到虛靈。 Ký hữu II Hồng Sơn sơn nguyệt nhất luân minh, Thiên lý Trường An thử dạ tình. Thái phác bất toàn chân diện mục, Nhất châu hà sự tiểu công danh. Hữu sinh bất đới công hầu cốt, Vô tử chung tầm thỉ lộc minh. Tiễn sát bắc song cao ngoạ giả, Bình cư vô sự đáo hư linh. Dịch nghĩa Đêm nay trên núi Hồng Lĩnh, trăng sáng vằng vặc, Ở Trường An xa ngàn dặm, tâm tình tôi thật ngao ngán. Tôi như viên ngọc trong đá không giữ vẹn được mặt thật, Chút công danh nho nhỏ ở một châu có đáng gì? Sinh ra vốn chẳng mang sẵn cốt công hầu, chưa chết, Nhất định có ngày lại làm bạn với hươu nai. Rất thèm được như bạn được nằm khểnh bên cửa sổ phía bắc, Thảng thích chẳng có gì bận đến tâm linh. Sơ nguyệt 初月 吸得陽光纔上天， 初三初四未團圓。 嫦娥妝鏡微開匣， 壯士彎弓不上弦。 千里關山無改色， 一庭霜露共愁眠。 徘徊正憶鴻山夜， 卻在羅浮江水邊。 Sơ nguyệt Hấp đắc dương quang tài thướng thiên, Sơ tam sơ tứ vị đoàn viên. Thường Nga trang kính vi khai hạp, Tráng sĩ loan cung bất thướng huyền. Thiên lý quan san vô cải sắc, Nhất đình sương lộ cộng sầu miên. Bồi hồi chính ức Hồng sơn dạ, Khước tại La Phù giang thuỷ biên. Dịch nghĩa Trăng hút được ánh sáng mặt trời, vừa mới ló lên, Mồng ba mồng bốn chưa tròn. Tấm gương của chị Hằng Nga chưa hé nắp, Vành cung tráng sĩ chưa mắc dây. Ở nơi nghìn dặm quan san, trăng vẫn không thay đổi vẻ đẹp, Đầy sân sương móc, cùng trăng nằm ngủ, lòng buồn hiu. Bồi hồi nhớ đêm nào còn ở dưới chân núi Hồng, Bây giờ đã ở trên bến sông La Phù La Phù giang thuỷ các độc toạ 羅浮江水閣獨坐 水閣閣下江水深， 水閣閣上人沉吟。 悠悠雲影變晨夕， 滾滾浪花浮古今。 塵世百年開眼夢， 鴻山千里倚欄心。 徘徊對影獨無語， 白髮數莖垂我襟。 La Phù giang thuỷ các độc toạ Thuỷ các các hạ, giang thuỷ thâm, Thuỷ các các thượng, nhân trầm ngâm. Du du vân ảnh biến thần tịch, Cổn cổn lãng hoa phù cổ câm kim. Trần thế bách niên khai nhãn mộng, Hồng sơn thiên lý ỷ lan tâm. Bồi hồi đối ảnh độc vô ngữ, Bạch phát sổ hành thuỳ ngã khâm. Dịch nghĩa Ngồi một mình trên thuỷ các sông La Phù, Dưới thuỷ các, nước sông sâu, trên thuỷ các, người ngồi trầm ngâm. Bóng mây lững thững sớm chiều biến đổi, Lớp sóng cuồn cuộn kéo cả cổ kim đi. Cuộc trần thế trăm năm chỉ là giấc mộng khi mắt mở, Tựa lan can, lòng nhớ núi Hồng nơi ngàn dặm. Một mình bồi hồi ngắm bóng, chẳng nói năng gì, Mấy sợi tóc bạc phất phơ rủ xuống tà áo. Ngẫu hứng kỳ 1 偶興其一 初更鼓角五更雞， 終夜徘徊思轉迷。 明月滿天何故故， 西風吹我正凄凄。 愓殘物性悲鳧脛， 刻雒天真失馬蹄。 若遇山中糜鹿友， 煙霞舊話不堪提。 Ngẫu hứng kỳ 1 Sơ canh cổ giốc, ngũ canh kê, Chung dạ bồi hồi tứ chuyển mê. Minh nguyệt mãn thiên hà cố cố, Tây phong xuy ngã chính thê thê. Thương tàn vật tính bi phù hĩnh, Khắc lạc thiên chân thất mã đề. Nhược ngộ sơn trung my lộc hữu, Yên hà cựu thoại bất kham đề. Dịch nghĩa Canh một nghe tiếng trống, tiếng tù và, Canh năm nghe tiếng gày gáy, suốt đêm bồi hồi, nghĩ quẩn nghĩ quanh. Làm sao trăng sáng đầy trời thế mãi? Gió tây thổi, ta thấy lạnh buốt. Làm hại tính vật, thương cho chân con vịt nước, Xuyên tạc thiên chân, mà mất đạo lý mã đề. Nếu gặp bạn hươu nai trong núi, Khó mà nói đến chuyện mây khói ngày trước nữa. Ngẫu hứng kỳ 2 偶興其二 一淚天涯洒斷蓬， 羅浮江上起秋風。 黃雲白水兩相照， 急管悲絲萬不同。 六尺拘縻長役役， 四時拋擲太匆匆。 征鴻影裏家何在， 隱隱瓊雲三兩峰。 Ngẫu hứng kỳ 2 Nhất lệ thiên nhai sái đoạn bồng, La Phù giang thượng khởi thu phong. Hoàng vân bạch thuỷ lưỡng tương chiếu, Cấp quản bi ty vạn bất đồng. Lục xích câu my trường dịch dịch, Tứ thì phao trịch thái thông thông. Chinh hồng ảnh lý gia hà tại? Ẩn ẩn Quỳnh vân am lưỡng phong. Dịch nghĩa Ở nơi chân trời, thương mình như ngọn cỏ bồng lìa gốc mà rơi lệ, Gió thu đã nổi trên sông La Phù. Mây vàng và nước trắng soi chiếu lẫn nhau, Tiếng sáo gấp, tiếng tơ buồn không hoà hợp chút nào! Tấm thân sáu thước bị câu thúc, cứ vất vả mãi, Bốn mùa đi qua tựa thoi đưa, sao chóng thế! Trong bóng chim hồng bay đằng kia, nhà mình ở đâu? Chỉ thấy thấp thoáng vài ba ngọn núi trong đám mây phía Quỳnh Côi. Thanh minh ngẫu hứng 清明偶興 東風晝夜動江城， 人自悲悽草自青。 春日有身非少壯， 天涯無酒對清明。 村歌初學桑麻語， 野哭時聞戰伐聲。 客舍含愁已無限， 莫敎茅草近階生。 Thanh minh ngẫu hứng Đông phong trú dạ động giang thành, Nhân tự bi thê, thảo tự thanh. Xuân nhật hữu thân phi thiếu tráng, Thiên nhai vô tửu đối thanh minh Thôn ca sơ học tang ma ngữ, Dã khốc thời văn chiến phạt thanh. Khách xá hàm sầu dĩ vô hạn, Mạc giao mao thảo cận giai sinh. Dịch nghĩa Gió đông thổi qua toà thành bên sông suốt ngày đêm. Người buồn thì cứ buồn, cỏ xanh thì cứ xanh. Ngày xuân, mình có thân nhưng không còn trẻ nữa, Ở góc trời, không có rượu uống trong tiết thanh minh. Câu hát thôn dã giúp ta hiểu được tiếng nói của kẻ trồng gai, trồng dâu. Ngoài đồng nội thỉnh thoảng nghe tiếng người khóc như buổi chiến tranh. Ở nơi lữ xá đã buồn quá rồi, Chớ để cỏ săng mọc gần thêm! Mộ xuân mạn hứng 暮春漫興 一年春色九十日， 拋擲春光殊可憐。 浮世功名看鳥過， 閒庭節字帶鶯遷。 側身不出有形外， 千歲長懮未死前。 浮利榮名終一散， 何如及早學神仙。 Mộ xuân mạn hứng Nhất niên xuân sắc cửu thập nhật, Phao trịch xuân quang thù khả liên. Phù thế công danh khan điểu quá, Nhàn đình tiết tự đới oanh thiên. Trắc thân bất xuất hữu hình ngoại, Thiên tuế trường ưu vị tử tiền. Phù lợi vinh danh chung nhất tán, Hà như cập tảo học thần tiên? Dịch nghĩa Một năm có chín mươi ngày xuân, Để cho cảnh xuân trôi qua, thật đáng tiếc! Công danh ở đời nào khác cánh chim bay vút, Trước sân vắng, thời tiết cũng theo chim oanh mà thay đổi. Tấm thân không thể thoát ra khỏi vòng hữu hình, Chưa chết, cứ lo mãi chuyện nghìn năm. Danh lợi hão huyền cuối cùng tiêu tan hết, Sao bằng hãy sớm theo đạo thần tiên! Thanh Quyết giang vãn diểu 清決江晚眺 浮橋盡處出平田， 歷歷青山在眼前。 古徑樵歸明月擔， 潮門魚送夕陽船。 茫茫遠水三春樹， 落落人家兩岸煙。 極目鄉關在何處， 征鴻數點白雲邊。 Thanh Quyết giang vãn diểu Phù kiều tận xứ xuất bình điền, Lịch lịch thanh sơn tại nhãn tiền. Cổ kính tiều quy minh nguyệt đảm, Triều môn ngư tống tịch đương thuyền. Mang mang viễn thuỷ tam xuân thụ, Lạc lạc nhân gia lưỡng ngạn yên. Cực mục hương quan tại hà xứ? Chinh hồng sổ điểm bạch vân biên. Dịch nghĩa Hết chiếc cầu nổi là đến cánh đồng, Trước mắt thắy rõ từng đợt núi xanh. Dưới bóng trăng, bác tiều gánh củi về trên con đường mòn, Lúc chiều tà, nhà chài đẩy chài ra khơi nhân khi triều lên. Phía xa, nước sông mờ mịt lẫn bóng cây mùa xuân, Khói bay từ mấy nóc nhà lác đác hai bên bờ sông. Cố ráng mắt nhìn xem quê hương mình ở chỗ nào? Chỉ thấy vài chấm nhỏ, đó là những cánh chim hồng bay lên đám mây trắng. Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn 同廬路上遙見柴山 柴山山上多浮雲， 柴山山下石磷磷。 同廬路上西翹首， 秀色蒼然來照人。 歷歷樓臺天外見， 微微鐘鼓月中聞。 青衫走遍紅塵路， 猿鶴何從認舊鄰。 Đồng Lư lộ thượng dao kiến Sài Sơn Sài Sơn sơn thượng đa phù vân, Sài Sơn sơn hạ thạch lân lân. Đồng Lư lộ thượng tây kiều thủ, Tú sắc thương nhiên lai chiếu nhân. Lịch lịch lâu đài thiên ngoại kiến, Vi vi chung cổ nguyệt trung văn. Thanh sam tẩu biến hồng trần lộ, Viên hạc hà tòng nhận cựu lân? Dịch nghĩa Trên đỉnh núi Thầy, lắm mây nổi, Dưới chân núi Thầy, đá lởm chởm. Đi trên đường Đồng Lư, ngoảnh mặt nhìn về phía tây, Màu xanh đẹp của núi chiếu vào người. Xa xa, lâu đài hiện lên rõ mồn một, Nghe văng vẳng tiếng chuông tiếng trống trong ánh trăng. Kẻ mặc chiếc áo xanh đi khắp cõi bụi hồng, Con vược, con hạc làm sao nhận ra người xóm cũ? Đồng Lung giang 同籠江 同籠江水去悠悠， 今古閒愁不住流。 沙嘴殘蘆飛白鷺， 隴頭落月臥寒牛。 亂山翠接孤城暮， 水竹寒生小店秋。 羨爾野鷗隨水去， 浮生勞碌幾時休？ Đồng Lung giang Đồng Lung giang thuỷ khứ du du, Kim cổ nhàn sầu bất trú lưu. Sa chuỷ tàn lô phi bạch lộ, Lũng đầu lạc nguyệt ngoạ hàn ngưu. Loạn sơn thuý tiếp cô thành mộ, Thuỷ trúc hàn sinh tiểu điếm thu. Tiễn nhĩ dã âu tuỳ thuỷ khứ, Phù sinh lao lục kỷ thì hưu? Dịch nghĩa Nước sông Đồng Lung chảy xa thăm thẳm, Mối sầu kim cổ cũng trôi theo dòng nước không ngừng. Đàn cò trắng bay trên đám lau tàn cuối bãi cát, Con trâu nằm đầu ghềnh dưới bóng trăng tà lạnh lẽo. Buổi chiều, những ngọn núi xanh lởm chởm tiếp liền với toà thành trơ trọi, Đương tiết thu, mấy khóm tre nước toả hơi lạnh quanh túp lều nhỏ. Thấy bầy chim âu lềnh bềnh trôi theo mặt nước mà thèm, Cuộc sống vất vả bao giờ mới thôi? Lạng Sơn đạo trung 諒山道中 萬木山前可卜居， 白雲在岫水通渠。 山僧對竹兩無恙， 牧豎騎牛一不如。 影裏鬚眉看老矣， 夢中松菊憶歸與。 坐家村叟多閒事， 只為平生不讀書。 Lạng Sơn đạo trung Vạn mộc sơn tiền khả bốc cư, Bạch vân tại tụ thuỷ thông cừ. Sơn tăng đối trúc lưỡng vô dạng, Mục thụ kỵ ngưu nhất bất như. Ảnh lý tu my khan lão hỷ, Mộng trung tùng cúc ức quy dư. Toạ gia thôn tẩu đa nhàn sự, Chỉ vị bình sinh bất độc thư. Dịch nghĩa Có thể dựng ngôi nhà trước rừng cây kia mà ở, Trên núi có mây trắng, lại có khe nước chảy. Nhà sư và khóm trúc, cả hai đều vô sự, Chẳng ai bằng em bé cưỡi trâu ung dung kia! Soi gương nhìn mày râu, biết mình đã già rồi, Trong mộng thấy tùng cúc, lại nhớ đến chuyện muốn về vườn. Ông già thôn quê ngồi trong nhà nhàn rỗi quá, Được như thế, chỉ vì bình sinh không đọc sách. Quỷ Môn đạo trung 鬼門道中 鬼門石徑出雲根， 征客南歸欲斷魂。 樹樹東風吹送馬， 山山落月夜啼猿。 中旬老態逢人懶， 一路寒威杖酒溫。 山塢何家大貪睡， 日高猶自掩柴門。 Quỷ Môn đạo trung Quỷ môn thạch kính xuất vân côn căn, Chinh khách nam quy dục đoạn hồn. Thụ thụ đông phong xuy tống mã, Sơn sơn lạc nguyệt dạ đề viên. Trung tuần lão thái phùng nhân lãn, Nhất lộ hàn uy trượng tửu ôn. Sơn ổ hà gia đại tham thuỵ? Nhật cao do tự yểm sài môn. Dịch nghĩa Đường đá ở núi Quỷ Môn từ chân mây đi ra, Lữ khách về nam trông thầy mà kinh hồn. Gió đông thổi qua hàng cây vào đám ngựa đi tiễn, Trăng tà lặn sau dãy núi, ban đêm nghe tiếng vượn hú. Ta đang độ tuổi trung niên mà đã có vẻ già, rất ngại chuyện thù tiếp, Dọc đường trời lạnh, nhờ hơi rượu mà ấm lòng. Trong xóm dưới núi kia, nhà ai ham ngủ thế? Mặt trời lên cao rồi mà cửa tre còn đóng kín. Đề Nhị Thanh động 題二青洞 盤古初分不記年， 山中生窟窟生泉。 萬般水石擅大巧， 一粒乾坤開小天。 滿境皆空何有相？ 此心常定不離禪。 大師無意亦無盡， 俯嘆城中多變遷。 Đề Nhị Thanh động Bàn Cổ sơ phân bất ký niên, Sơn trung sinh quật, quật sinh tuyền. Vạn ban thuỷ thạch thiện đại xảo, Nhất lạp càn khôn khai tiểu thiên. Mãn cảnh giai không hà hữu tướng? Thử tâm thường định bất ly thiền. Đại sư vô ý diệc vô tận, Phủ thán thành trung đa biến thiên. Dịch nghĩa Từ Bàn Cổ đến nay, không biết đã bao nhiêu năm rồi, Trong núi có hang, trong hang có suối. Mọi thứ, suối, đá sắp đặt rất khéo, Một hạt càn khôn mở ra một khoảng trời nho nhỏ. Khắp cõi đã là không thì làm gì có tướng? Lòng này thường định không xa rời đạo thiền. Đạo Phật không tâm, không ý bao la vô tận, Cúi nhìn xuống thấy thành có nhiều sự đổi thay mà ngậm ngùi khôn xiết. Vọng Phu thạch 望夫石 石耶人耶彼何人？ 獨立山頭千百春。 萬劫杳無雲雨夢， 一貞留得古今身。 淚痕不絕三秋雨， 苔篆長銘一段文。 四望連山渺無際， 獨教兒女擅彝倫。 Vọng Phu thạch Thạch da? Nhân da? Bỉ hà nhân? Độc lập sơn đầu thiên bách xuân Vạn kiếp diểu vô vân vũ mộng, Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân. Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ, Đài triện trường minh nhất đoạn văn. Tứ vọng liên sơn diểu vô tế, Độc giao nhi nữ thiện di luân. Dịch nghĩa Đá chăng? Người chăng? Là ai đấy nhỉ? Đứng một mình trên ngọn núi hàng ngàn năm nay. Muôn kiếp không bao giờ có mộng mây mưa, Tấm thân giữ được trinh tiết mãi mãi. Mưa thu như dòng lệ chảy không ngớt, Lớp rêu như ghi lại một bài văn ca tụng nàng. Nhìn bốn phía núi non từng từng lớp lớp, Luân thường chỉ dành riêng cho bạn gái chăng? Xuân tiêu lữ thứ 春宵旅次 蕭蕭蓬鬢老風塵， 暗裡偏驚物候新。 池草未闌千里夢， 庭梅已換一年春。 英雄心事荒馳騁， 名利營場累笑顰。 人自蕭條春自好， 團城城下一沾巾。 Xuân tiêu lữ thứ Tiêu tiêu bồng mấn lão phong trần, Ám lý thiên kinh vật hậu tân. Trì thảo vị lan thiên lý mộng, Đình mai dĩ hoán nhất niên xuân. Anh hùng tâm sự hoang trì sính, Danh lợi doanh trường luỵ tiếu tần. Nhân tự tiêu điều xuân tự hảo, Đoàn Thành thành hạ nhất triêm cân. Dịch nghĩa Mái tóc bạc phơ, cứ phải phong trần mãi, Thấy thời tiết, cảnh vật đổi thay, lòng riêng những kinh sợ. Ngoài nghìn dặm chưa tan giấc mộng “cỏ bờ ao”, Trước sân, cây mai lại qua một mùa xuân nữa. Tâm sự anh hùng đã nguội lạnh, không còn nghĩ đến chuyện ruổi rong, Đường danh lợi làm luỵ đến sự khóc cười. Người thì tiều tuỵ, nhưng xuân vẫn chứ đẹp, Đứng dưới Đoàn Thành, nước mắt đẫm khăn. Khổng tước vũ 孔雀舞 孔雀腑懷毒， 誤服不可醫。 外露文章體， 中藏殺罰機。 人誇容指善， 我惜羽毛奇。 鶴海亦會舞， 不與世人知。 Khổng tước vũ Khổng tước phủ hoài độc, Ngộ phục bất khả y. Ngoại lộ văn chương thể, Trung tàng sát phạt ky. Nhân khoa dung chỉ thiện, Ngã tích vũ mao kỳ. Hạc hải diệc hội vũ, Bất dữ thế nhân tri. Dịch nghĩa Tạng phủ chim công có chất độc, Lỡ ăn nhầm, không có thuốc chữa. Bề ngoài có vẻ tốt đẹp, Nhưng bên trong giấu chất giết người. Người ta khen bộ nó đẹp, Ta thì tiếc cho bộ lông kỳ lạ của nó. Con hạc biển cũng biết múa, Nhưng chẳng để ai thấy. Trên đây đã dành tặng bạn tập thơ Thanh Hiên Thi Tập đặc sắc của Nguyễn Du. Hy vọng các bạn có thể cảm nhận được ngòi bút tài hoa của ông. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi! Theo

tập thơ thanh hiên thi tập